One Planet Trade: Een transformatieve visie voor de haven van Rotterdam

Als Europa's grootste zeehaven en toegangspoort tot wereldwijde toeleveringsketens heeft de haven van Rotterdam een enorm strategisch potentieel, niet alleen als logistiek knooppunt, maar ook als katalysator voor klimaattransitie. In dit tijdperk van planetaire grenzen en steeds krappere budgetten voor broeikasgassen moet Rotterdam verder gaan dan efficiëntieverbeteringen en een structurele verschuiving leiden naar "One Planet Trade": een handelsmodel dat economische stromen afstemt op ecologische grenzen, sociale gelijkheid en regionale veerkracht.

Van schonere schepen naar minder verzending

Het koolstofvrij maken van de scheepvaart heeft zich traditioneel gericht op technische oplossingen, schonere brandstoffen, betere motoren, geoptimaliseerde routes. Hoewel deze essentieel zijn, zijn ze niet voldoende. De onlangs gepubliceerde beleidsnota Opportunity Green laat zien dat maatregelen aan de vraagzijde, die het volume en de afstand van verhandelde goederen verkleinen, kunnen de uitstoot sneller en aanzienlijker terugdringen. Containervervoer bijvoorbeeld, hoewel slechts 15% van de wereldwijde scheepvaart in gewicht, produceert 26% van de totale broeikasgasemissies van de scheepvaart als gevolg van de lange afstanden en de hoge waarde van de betrokken goederen (hoge waarde van goederen drijft de vraag naar sneller vervoer over lange afstanden). Door de vraag van deze routes af te leiden, door lokale reparatie, hergebruik en circulaire toeleveringsketens, ontstaat een onmiddellijk potentieel voor het verminderen van de uitstoot.

Rotterdam als circulaire handelshub

De haven van Rotterdam kan het eerste "circulaire havenobservatorium" ter wereld worden, dat energie-, materiaal- en goederenstromen volgt, reguleert en omleidt. Door de inhoud van containers te analyseren (zoals de sterke stijging van de import van elektrische machines en meubels) kan de haven belangrijke categorieën voor vervanging, reparatie of lokale productie identificeren. Huishoudelijke apparaten bijvoorbeeld, die verantwoordelijk zijn voor miljoenen tonnen CO₂e per jaar, zouden lokaal opgeknapt kunnen worden in plaats van nieuw geïmporteerd.

Beleidsmaatregelen zoals digitale productpaspoorten, reparatiewetten en tarieven voor zware goederen over lange afstanden (die al aan kracht winnen in de EU) kunnen worden ingezet bij binnenkomst in de haven om handelsstimulansen hervormen. De haven kan ook proefprojecten uitvoeren met voor de handel gecorrigeerde koolstofheffingen, gewichts-afstandsheffingen en een voorkeursbehandeling voor goederen uit de circulaire economie.

Geopolitieke herschikking en kansen voor het klimaat

Nu het wereldwijde handelsregime uiteenvalt, met tariefregimes, "friendshoring" en regionalisering in opkomst, zou de haven van Rotterdam zich in een positie kunnen bevinden om Handel afstemmen op klimaatdoelstellingen. Kortere handelsroutes (vooral zuid-zuid en intraregionaal) nemen al toe. Via het ontmoedigen van stromen met een hoge uitstoot tussen Oost en West en het bevorderen van lokale waardeketensRotterdam kan fungeren als een stabiliserende kracht in een tijdperk van economische en ecologische turbulentie.

De toekomst van de handel is niet alleen minder broeikasgassen, maar ook minder volume, meer waarde en dichter bij huis. Rotterdam kan die transformatie leiden.