De Nederlandse regering heeft een belangrijke stap gezet om onze waterwegen te beschermen: zeeschepen mogen binnenkort geen afvalwater van scrubbers meer lozen in Nederlandse havens en binnenwateren (Schuttevaer, 2025). Deze zet, aangekondigd door minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterbeheer deze week, richt zich met name op het gebruik van scrubbers met open lus - systemen die zeewater gebruiken om zwavel uit de uitlaatgassen van schepen te halen en dat vervuilde water vervolgens weer in zee lozen.

"Deze baanbrekende nationale regelgeving is een belangrijke stap voorwaarts nu Nederland zich aansluit bij een kleine maar doortastende groep landen die zegt: genoeg. Giftig afvalwater van gaswassers hoort niet thuis in onze rivieren of havens - het brengt onze gezondheid, onze ecosystemen, onze biodiversiteit en het drinkwater waar miljoenen mensen van afhankelijk zijn in gevaar. Nederland onderneemt actie en dat verdient te worden gevierd terwijl we ons inspannen om een einde te maken aan de vervuiling in alle Nederlandse wateren." - Tanner Tuttle, Co-executive Director, Een planeet haven.

Op Een planeet havensteunen wij dit besluit van harte. Het voorkomen van het lozen van waswater helpt bij het beschermen van menselijke gezondheid, riviersystemenen algehele waterkwaliteitterwijl ook de marien milieu. Deze actie zorgt ervoor dat onze havengebieden veilig en duurzaam blijven voor mensen, wilde dieren en toekomstige generaties.

Wat zijn gaswassers en waarom zijn ze uitgevonden?

Om te voldoen aan de zwavelemissiegrenswaarden van Voorschrift 14 van Bijlage VI van MARPOL, die in 2020 van kracht werden, heeft de brandstofindustrie doelbewust gaswassers ontwikkeld als alternatieve nalevingsmethode. Bijlage VI staat het gebruik van dergelijke alternatieven toe om aan de wettelijke normen te voldoen en het is deze bepaling die de wijdverspreide toepassing van scrubbers mogelijk maakte in plaats van schepen te verplichten over te schakelen op schonere brandstoffen. Met gaswassers kunnen schepen stookolie met een hoog zwavelgehalte blijven gebruiken en toch voldoen aan de regelgeving van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) om de uitstoot van zwaveloxiden (SOₓ) aanzienlijk te verminderen - verontreinigende stoffen waarvan bekend is dat ze zure regen en ademhalingsproblemen bij mensen veroorzaken (IMO, 2020).

Wassers werden vooral gezien als een lapmiddel en boden een manier om aan deze milieuregelgeving te voldoen, met name aan het IMO 2020 zwavelplafond, zonder onmiddellijk te moeten overschakelen op schonere maar duurdere brandstoffen.

Om hieraan te voldoen, hadden schepen twee opties:

1. 1. Overschakelen op brandstof met een laag zwavelgehalte (die schoner maar duurder is), of

1. 1. Installeer systemen voor 'reiniging' van uitlaatgassenbekend als scrubbers, die het mogelijk maken om zware stookolie te blijven gebruiken door de zwavel eruit te "wassen" en de luchtvervuiling om te zetten in watervervuiling.

Het probleem met open lus-wassers

Er zijn verschillende soorten gaswassers, maar open lus systemen zijn verreweg de meest voorkomende. Deze systemen gebruiken zeewater om de uitlaatvervuiling om te zetten en lozen het resulterende vervuilde water - afvalwater van de gaszuivering - terug in zee. Hierdoor wordt zwavelvervuiling verplaatst van de lucht naar het mariene milieu, waar het ernstige risico's met zich meebrengt voor de waterkwaliteit en de gezondheid van ecosystemen.

Wereldwijd gebruiken ongeveer 80% van de schepen die met gaswassers zijn uitgerust open-loopsystemen (Britse havenvereniging, 2024). Niet alle schepen hebben gaswassers - veel schepen gebruiken zwavelarme brandstof - maar naar schatting 13% van de vrachtschepen wereldwijd - goed voor bijna 29% van de totale vrachtvlootcapaciteit - hebben gekozen voor open loop gaswassers vanwege de lagere operationele kosten.

Het probleem? Het geloosde afvalwater bevat giftige stoffenmet inbegrip van:

• • Zware metalen zoals lood, kwik en nikkel - zelfs in lage concentraties giftig zijn, kunnen deze stoffen zich ophopen in mariene organismen en zich opwerken in de voedselketen, wat uiteindelijk gevolgen heeft voor de menselijke gezondheid.

• • Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) - bekende kankerverwekkende en vervuilende stoffen uit onverbrande brandstofresten.

• • Verzurende bestanddelen - Deze kunnen de pH van lokale wateren verlagen, wat schadelijk is voor gevoelige ecosystemen.

Kortom, schepen 'reinigen' hun luchtemissies, maar lozen daarbij naar schatting 10 miljard ton verontreinigd afvalwater per jaar in onze oceanen en rivieren - waardoor ons water wordt vervuild (ICCT, 2021).

Wanneer zware stookolie (HFO) met gaswassers wordt vergeleken met gasolie voor de zeescheepvaart (MGO) waarvoor geen gaswassers nodig zijn, toont onderzoek bovendien aan dat de uitstoot van verschillende belangrijke verontreinigende stoffen aanzienlijk toeneemt bij gebruik van brandstof waarvoor gaswassers nodig zijn: de directe uitstoot van kooldioxide (CO2) is 4% hoger, de uitstoot van fijn stof is bijna 70% hoger en de uitstoot van zwarte koolstof is 81% hoger in dieselmotoren met gemiddelde snelheid bij gebruik van HFO met gaswassers (Comer et al., 2020). Deze bevindingen tonen aan dat, hoewel gaswassers het mogelijk maken om goedkopere, meer vervuilende zware stookolie te blijven gebruiken, ze geen gelijkwaardige emissiereducties bereiken in vergelijking met het directe gebruik van schonere, zwavelarme gasolie voor de zeescheepvaart.

Waar kunnen schepen nog afvalwater van schrobmachines lozen?

Het aankomende Nederlandse verbod geldt alleen voor havens en binnenwateren. Schepen mogen afvalwater van gaswassers nog steeds lozen in Nederland kustgebieden en open zeemet inbegrip van:

• • Buiten de havengrenzen, tenzij beperkt door lokale regels (bijv, Amsterdam al lozingen met open lus gaswassers verboden voor schepen op hun ligplaats, van 1 januari 2025).

• • Gebieden buiten 12 zeemijlen uit de kusttenzij er bredere regionale regels worden aangenomen.

Bron: https://english.defensie.nl/topics/hydrography/maritime-limits-and-boundaries/netherlands-boundaries-in-the-north-sea

Hierdoor blijven grote gebieden van Nederlandse kustwateren tussen de havengrenzen en de 12-zeemijlslijn-een geschatte 13.000 vierkante kilometer die nog steeds kwetsbaar is voor lozing via het open-lus gaswassersysteem. Dit gebied komt overeen met ongeveer 31% van het totale landoppervlak van Nederland, wat duidelijk maakt hoe groot de kustzone is die nog steeds blootstaat aan verontreiniging door scrubbers. Dit zijn ecologisch kwetsbare gebieden waar de scheepvaart een hoge dichtheid heeft en het zeeleven een groter risico loopt door blootstelling aan verontreinigende stoffen uit afvalwater.

Dat kan binnenkort veranderen: Nederland moet een positie innemen in de Bijeenkomst april 2025 van het OSPAR-comité (Commissie van Oslo en Parijs) voor de milieueffecten van menselijke activiteiten (EIHA) op een voorstel om het lozen van scrubbers binnen 12 zeemijlen van de kust te verbieden. One Planet Port, lid van Gevaarlijke zeeënsteunt het voorgestelde verbod, met meer details in een brief aan het secretariaat van OSPAR. Als het verbod wordt aangenomen, zou dit effectief de volledige 13.000 vierkante kilometer van de Nederlandse kustwateren off-limits voor scrubber lozingen maken, waardoor de huidige kloof in de regelgeving wordt gedicht en veel bredere bescherming voor mariene ecosystemen wordt geboden. Verschillende buurlanden steunen dit voorstel, waaronder België, Frankrijk en Duitsland, en we dringen er bij Nederland op aan dit voorbeeld te volgen.

Afvalwater van schrobmachines bevat giftige stoffen. Er zijn geen veilige plaatsen om het te lozen en daarom moet dit tijdelijke 'schone' lapmiddel voor zware brandstof stoppen.

Een lokaal verbod met wereldwijde gevolgen

Critici van het Nederlandse verbod, waaronder de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR), pleiten voor actie op internationaal niveau via de IMO. Maar minister Madlener merkt terecht op dat de voortgang daar traag is. Als deze critici wereldwijde uniformiteit nastreven, kunnen ze net zo goed campagne voeren om de Nederlandse regelgeving internationaal via de IMO aangenomen te krijgen. In de tussentijd, lokale en nationale actie is noodzakelijk om de waterkwaliteit te beschermen en vervuiling bij de bron te verminderen.

De Havenbedrijf Rotterdam heeft zijn bezorgdheid geuit over de toegenomen vraag naar infrastructuur voor de behandeling van afvalwater aan land. Deze faciliteiten zijn al aanwezig in veel grote havens, maar zijn vaak ontworpen voor typisch scheepsafval en stormwater, niet voor het volume en de toxiciteit van afvalwater van gaswassers. In veel gevallen zullen zuiveringsinstallaties moeten worden verbeterd of uitgebreid om deze instroom te verwerken. Hoewel Europa een van de best dekkende afvalwaterzuiveringsinfrastructuren ter wereld heeft, variëren de capaciteit en de compatibiliteit sterk per haven. Dit is een belangrijke operationele uitdaging - maar wel een die kan worden opgelost door investeringen en innovatie. In feite biedt het aangaan van deze uitdaging een kans: het verbeteren van de havenzuiveringsinfrastructuur kan geschoolde groene banen creëren, lokale economieën stimuleren en essentiële havendiensten moderniseren in lijn met milieudoelstellingen. We kunnen de vooruitgang op milieugebied niet laten vertragen door logistiek.

Afvalwater van schrobmachines is giftig afval. Een verbod op het lozen ervan in de rivierdelta is een duidelijke, praktische stap in de richting van een schonere, veiligere haven.

Wat er nu moet gebeuren

Het Nederlandse verbod op het lozen van scrubbers is een voorbeeld van op feiten gebaseerd beleid. Maar voor blijvende verandering is een bredere reeks hervormingen nodig:

• • A wereldwijd verbod over scrubbers met open lus via de Internationale Maritieme Organisatie (IMO)

• • Transparantievereisten voor scrubbergebruik en lozingsvolumes

• • Ondersteuning voor poorten infrastructuur elektrificeren en walstroom aanbieden

• • A rechtvaardig overgangsfonds voor scheepvaartmaatschappijen om te investeren in schonere technologieën

Het is ook belangrijk om te erkennen dat dit niet alleen een nationale kwestie is. Het waswater van schepen houdt zich niet aan grenzen. Om onze oceanen echt te beschermen, hebben we gecoördineerde regionale en internationale actie nodig.

Meer leren

Zie voor meer informatie over de scrubberkwestie:

• • De originele persbericht van het Nederlandse ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Als je op de hoogte wilt blijven of mee wilt doen aan onze campagne voor schonere scheepvaart, meld je dan aan (onderaan de pagina) voor One Planet Port updates of bekijk onze burgerwetenschappelijk programma voor verontreinigingsmonitoring.

Een planeet haven is lid van Gevaarlijke zeeën en Vervoer en milieu (T&E).